Nhà ở truyền thống đồng bằng Bắc Bộ phản ánh lối sống, khí hậu và sinh hoạt nông nghiệp của người Việt xưa. Nhà sử dụng các chất liệu gỗ chắc chắn và sử dụng kỹ thuật mộng gỗ tỉ mỉ. Bài viết dưới đây sẽ giúp gia chủ hiểu hơn về cấu trúc mặt bằng và các kiểu nhà phổ biến trong kiến trúc truyền thống.
Công trình nhà gỗ trên mảnh đất dài, hẹp
Đặc trưng kiến trúc của nhà ở truyền thống đồng bằng Bắc Bộ
Nhà ở truyền thống đồng bằng Bắc Bộ được hình thành dựa trên điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm, địa hình thấp và tập quán sinh hoạt của người dân. Dưới đây là những đặc trưng nổi bật nhất:
- Kết cấu vững chắc: Khung nhà thường làm từ các loại gỗ lim, gỗ mít, mái lợp ngói ta giúp điều hòa nhiệt độ và chống mưa nắng hiệu quả.
- Bố cục mặt bằng hợp lý, cân đối: Nhà thường có 3 hoặc 5 gian, hai chái, chia gian giữa để thờ cúng và gian hai bên để tiếp khách. Cách bố trí này đảm bảo tính riêng tư mà vẫn thuận tiện sinh hoạt.
- Hệ mái ngói dốc lớn: Thiết kế mái có độ dốc 68 độ để thoát nước nhanh, tránh ẩm mốc và giúp nhà mát vào mùa hè, ấm vào mùa đông.
- Không gian mở, gần gũi thiên nhiên: Trước nhà thường có sân gạch, hiên rộng và vườn cây; phía sau hoặc bên cạnh là ao nước giúp điều hòa không khí và tạo cảnh quan yên bình.
- Mang tính phong thủy: Gian giữa của nhà đặt bàn thờ tổ tiên vừa trang nghiêm, vừa thuận tiện trong việc tổ chức các lễ nghi truyền thống.
Cấu trúc và bố cục điển hình trong nhà truyền thống Bắc Bộ
Nhà ở truyền thống đồng bằng Bắc Bộ có đặc điểm là mộc mạc, hài hòa và gắn bó với thiên nhiên. Mỗi chi tiết trong bố cục đều mang ý nghĩa phong thủy và phản ánh lối sống của người dân vùng miền.
Mặt bằng và cách sắp xếp không gian
Nhà truyền thống vùng Đồng bằng Bắc Bộ thường được sắp xếp có bố cục rõ ràng, đối xứng và có trục chính để tiện cho việc sinh hoạt và phù hợp điều kiện thiên nhiên. Mặt bằng phổ biến là nhà gỗ 1 tầng, thường phân chia theo kiểu 3 gian hoặc 5 gian và có kèm theo chái hoặc buồng ở 2 bên.
Gian giữa thường đặt bàn thờ tổ tiên và 2 gian bên dùng để tiếp khách và sinh hoạt gia đình. Trước nhà là hiên rộng và sân lớn, tạo không gian sinh hoạt ngoài trời, phơi lúa, tiếp khách và tổ chức các nghi lễ giỗ chạp. Xung quanh nhà hoặc phía sau thường có vườn cây, ao cá để tạo cảnh quan đẹp mắt và thoáng đãng cho ngôi nhà.
Vật liệu và kỹ thuật xây dựng
Khung nhà gỗ truyền thống thường bằng gỗ lớn như gỗ lim, gỗ xoan, gỗ mít. Việc chọn gỗ tốt và xử lý kỹ trước khi thi công sẽ giúp tăng độ bền và hạn chế mối mọt. Hệ khung gỗ bao gồm vì kèo, xà gồ, cột trụ nối mộng thay vì đinh vít giúp phân bố lực mái và tải trọng một cách hiệu quả.
Mái nhà thường dốc, lợp ngói đất nung truyền thống và có độ dốc giúp thoát nước tốt và che nắng mưa. Kỹ thuật thi công truyền thống như mộng và rút đinh, dựng khung gỗ không dùng ốc vít nhiều giúp công trình linh hoạt và bền vững theo thời gian.
Yếu tố phong thủy trong thiết kế
Phong thủy không chỉ là yếu tố quan trọng trong kiến trúc nhà truyền thống Bắc Bộ, ảnh hưởng đến việc định hướng, bố trí và tổ chức không gian sống. Một số lưu ý về yếu tố phong thủy:
- Hướng nhà thường quay về hướng Nam hoặc Đông Nam để đón gió mát mùa hạ và tránh gió lạnh mùa đông, phù hợp với khí hậu vùng Bắc Bộ.
- Bàn thờ tổ tiên thường đặt ở gian giữa, trung tâm của nhà, thể hiện vị trí linh thiêng và tạo sự kết nối giữa các thế hệ với nhau.
- Việc bố trí ao nước, vườn cây xung quanh nhà không chỉ làm đẹp cảnh quan mà còn được xem là cân bằng yếu tố “thủy” và “mộc” trong phong thủy.
Các kiểu nhà ở truyền thống đồng bằng Bắc Bộ phổ biến
Nhà ở truyền thống đồng bằng Bắc Bộ là kiểu kiến trúc có tính ứng dụng cao và kết hợp hiệu quả giữa không gian thờ cúng lẫn sinh hoạt. Dưới đây là một số mẫu nhà phổ biến gia chủ có thể tham khảo:
- Nhà 3 gian (hoặc 3 gian 2 chái): Đây là kiểu phổ biến với ba gian chính, gian giữa thường là nơi thờ cúng và gian bên dùng để tiếp khách đến thăm nhà.
- Nhà 5 gian (hoặc 5 gian 2 buồng gói): Gian giữa chức năng tương tự kiểu 3 gian; hai gian ngoài cùng có thể dùng làm buồng ngủ, nghỉ ngơi. Kiểu này tạo cảm giác bề thế hơn và thuận tiện sinh hoạt khi có nhiều thành viên.
- Nhà thờ họ kết hợp nhà ở: Trong nhiều làng quê Bắc Bộ, mẫu nhà này vừa đảm bảo nhu cầu sinh sống vừa đáp ứng nhu cầu thờ tự rộng hơn cho dòng họ. Khu nhà thờ thường nằm phía trước hoặc tách biệt nhưng kết nối với phần nhà ở.
- Nhà gắn với sân vườn, ao cá: Kiểu nhà này thường kết hợp vườn cây, ao cá hoặc tiểu cảnh quanh nhà. Không gian mở giúp tạo bầu không khí thoáng đãng cho các thành viên trong nhà.
>> Xem thêm: Bài trí bàn thờ ông bà tổ tiên chuẩn phong thủy trong nhà gỗ
Hiểu về cấu trúc, bố cục và các kiểu nhà ở truyền thống đồng bằng Bắc Bộ giúp gia chủ hoặc kiến trúc sư lựa chọn thiết kế phù hợp, giữ gìn giá trị truyền thống mà vẫn đáp ứng nhu cầu sinh hoạt hiện đại. Vật liệu, kỹ thuật xây dựng và yếu tố phong thủy đều đóng vai trò quan trọng, tạo nên không gian sống bền vững, tiện nghi và hài hòa với thiên nhiên.
Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc
Số điện thoại: 0973812666
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo những video hay về nhà gỗ cổ truyền
>Tham khảo những dự án thi công nhà gỗ