Những ngôi nhà gỗ cổ miền Bắc không chỉ đặc trưng với hình ảnh mái ngói, tường gạch xây không trát. Mà còn nổi bật với bộ cửa bức bàn làm bằng gỗ, đục chạm hết sức đẹp mắt và trải dài qua các gian nhà. Cửa bức bàn không chỉ là cấu kiện bảo vệ cho căn nhà gỗ cổ truyền, mà còn khiến cho ngôi nhà trở nên đẹp mắt và ấn tượng hơn. 

Tìm hiểu ý nghĩa cửa bức bàn trong nhà gỗ cổ truyền

Cấu tạo cửa bức bàn trong nhà gỗ cổ miền Bắc 

Trong căn nhà gỗ cổ miền Bắc, cửa bức bàn là cấu kiện có vị trí nằm giữa các cột trong hàng cột con. Cửa bức bàn được tạo thành từ: cánh cửa, cối cửa, khóa cửa. 

Cánh cửa bức bàn 

Loại cửa này có khá nhiều cánh và, cánh luôn được làm với số chắn như: 2, 4 hoặc 6 cánh. Tuy nhiên phổ biến nhất vẫn là cửa bức bàn làm với 4 cánh.

Một cánh cửa bao gồm 2 pano và 3 lá cổ. Lá cổ là hình chữ nhật nằm ngang có vị trí ở trên cùng, dưới cùng và chính giữa của cánh. Trên là cổ có đục chạm hoa văn đơn giản. 

Giữa 3 lá cổ là 2 pano, pano với hình chữ nhật đứng được đục hoa văn ngũ phúc lâm môn, tứ quý, tứ quả… 

Cối quay cửa bức bàn

Không giống như những loại cửa hiện đại sử dụng bản lề kim loại. Cách cánh cửa bức bàn của nhà gỗ cổ miền Bắc liên kết với nhau bằng cối quay. 

Cối cửa được làm bằng gỗ rất chắc chắn và có thể tháo rời. Điều này rất thuận tiện cho việc thay cánh cửa hoặc di chuyển cửa bức bàn từ nơi này sang nơi khác.  

Ngoài ra, với việc sử dụng cối quay, bộ cửa nhà gỗ trở nên chắc chắn và kiên cố, không bị xệ xuống theo thời gian sử dụng. Cối quay cũng là một điểm riêng biệt và đặc trưng của loại của này trong căn nhà gỗ cổ miền Bắc. 

Khóa cửa 

Cửa bức bàn có khóa cửa trước đây được làm theo dạng then cài và bằng gỗ. Ngày này, với nhiều gia đình làm nhà gỗ cổ miền Bắc sử dụng những mẫu mã khóa khác nhau, có cả khóa làm bằng chất liệu kim loại. 

Sử dụng khóa bằng kim loại gia tăng sự an toàn cho ngôi nhà. Ngoài ra, mẫu khóa kim loại có rất nhiều mẫu mã đẹp và độc đáo. 

Các loại cửa bức bàn trong nhà gỗ cổ miền Bắc

Cửa bức bàn được chia thành 2 loại: cửa bức bàn ghép và cửa bức bàn thượng song hạ bản. 

Cửa bức bàn ghép

Cửa bức bàn ghép làm theo kiểu pano đặc ghép từ 3 lá cổ và 2 pano. Trên các pano và lá cổ có đục chạm hoa văn rất đẹp và độc đáo. Những mẫu hoa văn này không chỉ giàu tính thẩm mỹ mà còn có ý nghĩa sâu sắc. 

Loại của này phổ biến trong tất cả các nhà gỗ cổ miền Bắc từ nhà dân đến nhà thờ tự. 

Cửa bức bàn thượng song hạ bản 

Thượng song hạ bản là loại cửa pano phía trên làm theo kiểu khung song, pano là kiểu pano đặc có đục chạm hoa văn. Loại cửa này tạo sự thông thoáng cho không gian giữa bên ngoài và bên trong. 

Loại cửa này thường được sử dụng cho các công trình để thờ tự như: từ đường, chùa, nhà thờ họ…

Hoa văn trên cửa bức bàn 

Chính những hoa văn đục chạm trên cửa bức bàn tạo cho bộ cửa này vẻ đẹp thẩm mỹ và mang lại giá trị nghệ thuật cao đến ngôi nhà gỗ cổ miền Bắc. Không chỉ đẹp, những mẫu hoa văn này còn rất ý nghĩa. Những hoa văn thường thấy trên cửa bức bàn đó là: 

• Hoa văn tùng – cúc – trúc – mai: Mẫu hoa văn này thường đục chạm ở phần pano phía dưới của cửa bức bàn. Các loại cây này được đục rất sinh động với cành lá xum xuê, hoa nở rực rỡ tạo sinh khí cho căn nhà. Ngoài ra, hoa văn tứ quý còn thể hiện mong ước 4 mùa vui vẻ, hạnh phúc. 

• Hoa văn ngũ phúc lâm môn: Mẫu hoa văn đục hình tượng 5 con rơi bay vòng quanh chữ Phúc thể hiện cho 5 mong ước của con người về cuộc sống đó là: Phúc – Lộc – Thọ – Khang – Ninh. 

• Hoa văn đào –  lê – thủ – lựu: Mẫu hoa văn tứ quý này thể hiện cho sự sinh trưởng và phát triển cũng là mong ước của con người về những vụ mùa bội thu, cả năm no đủ. 

Cửa bức bàn nhà gỗ cổ miền Bắc không chỉ có ý nghĩa là bộ phận bảo vệ gia đình, mà nó còn là cấu kiện gia tăng giá trị thẩm mỹ cho căn nhà. Ngoài ra, với những hoa văn đục chạm trên cửa, còn thể hiện cho những mong ước của gia đình về cuộc sống.  

Thông tin về kiến trúc Phúc Lộc

Hotline: 0936.247.222

Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm

Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)

>Tham khảo những video hay về kiến trúc nhà cổ truyền

>Tham khảo những dự án thiết kế đẹp mắt