“Hiên nhà là gì” là câu hỏi thường gặp khi tìm hiểu về kiến trúc nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ. Tuy là một bộ phận đơn giản, nhưng hiên giữ vai trò quan trọng trong việc che mưa, chắn nắng, điều hòa không khí và kết nối không gian sống với sân vườn bên ngoài. Bài viết dưới đây sẽ giúp quý vị hiểu rõ hiên nhà là gì, cấu tạo ra sao, công năng như thế nào và vì sao đây là một chi tiết không thể thiếu trong các công trình nhà gỗ cổ.
Tóm tắt quá trình làm nhà gỗ 3 gian trong 5 phút
Hiên nhà là gì?
Hiên nhà là phần không gian nằm dưới mái đua phía trước ngôi nhà, được tạo thành từ hệ mái hiên, cột đỡ và nền hiên. Trong kiến trúc nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ, hiên thường kéo dài theo chiều ngang của mặt tiền, nằm ngay trước cửa bức bàn.
Hiên là nơi trung chuyển giữa không gian sinh hoạt và thiên nhiên, giúp ngôi nhà thoáng đãng, dễ chịu mà vẫn giữ được sự riêng tư. Trong nếp sống truyền thống, hiên cũng là nơi sinh hoạt thường ngày của gia đình như uống trà, kể chuyện, hoặc trong những dịp lễ cúng tổ.
Cấu tạo của hiên nhà gỗ cổ truyền
Cấu tạo của hiên gồm ba bộ phận cơ bản: mái hiên, hệ thống cột đỡ và nền hiên.
Mái hiên và hệ thống vì kèo đỡ mái
Mái hiên là phần mái đua ra phía trước nhà, thường có độ dốc vừa phải để thoát nước tốt vào mùa mưa. Mái được lợp bằng ngói ta nung hoặc ngói mũi hài, có khả năng chống nóng, bền theo thời gian.
Phía dưới mái là hệ rui, mè, hoành. Đây là những thanh gỗ ngang nhỏ liên kết với khung vì kèo chính của nhà. Hệ vì kèo có nhiệm vụ truyền tải trọng mái xuống cột, đảm bảo mái hiên ổn định, không võng, không sập.
Tại các công trình nhà gỗ cổ, hệ mái hiên thường được nối liền với vì chính bằng cách chốt mộng gỗ, không dùng đinh vít sắt như nhà hiện đại. Nhờ vậy, hiên vừa chắc chắn, vừa giữ được nét mộc mạc truyền thống.
Hệ cột hiên
Cột hiên là bộ phận chịu lực chính của phần mái đua ra phía trước. Hệ cột thường gồm:
- Cột con: Nối với khung vì kèo của nhà chính.
- Cột hiên: Được bố trí bên ngoài hiên kết nối với nhà chính.
Cột thường được làm từ gỗ lim Nam Phi, gỗ mít hoặc gỗ xoan ta, những loại gỗ cứng, ít cong vênh, phù hợp với khí hậu miền Bắc. Cột được tiện tròn hoặc để trơn vuông, có đế kê bằng đá hoặc gạch để tránh hút ẩm từ đất.
Sàn và mặt hiên
Phần mặt hiên là khoảng nền phía trước gian nhà chính, nằm giữa cột cái và cột quân. Tùy điều kiện từng vùng và mong muốn của gia chủ, mặt hiên thường được lát bằng gạch Bát Tràng. Loại gạch này có độ bền cao, chống trơn trượt và thoát nước tốt.
Chiều cao nền hiên thường cao hơn mặt sân từ 10–20cm, giúp nước mưa không tràn vào nhà và hạn chế ẩm mốc. Độ dốc nhẹ từ trong ra ngoài cũng giúp thoát nước hiệu quả mà không gây trơn trượt.
Công năng thực tiễn của hiên nhà là gì?
Khác với nhiều chi tiết kiến trúc mang tính trang trí, hiên nhà là bộ phận vừa có chức năng sử dụng rõ ràng, vừa mang ý nghĩa văn hóa lâu dài.
- Che nắng, chắn mưa hiệu quả: Vào mùa hè, mái hiên là lớp chắn nắng tự nhiên, giúp hạ nhiệt gian nhà chính. Vào mùa đông, nó giảm bớt tác động của gió lạnh, giữ ấm cho không gian bên trong mà không cần đến vật liệu cách nhiệt hiện đại.
- Điều hòa không khí và giữ cho nhà luôn khô ráo: Nhờ khoảng không gian mở, hiên tạo ra lớp đệm giữa sân và nội thất, góp phần điều tiết luồng khí ra vào nhà. Đây là một trong những yếu tố khiến nhà gỗ cổ luôn thoáng mát về mùa hè và ấm áp vào mùa đông.
- Không gian sinh hoạt và kết nối gia đình: Hiên không chỉ là chỗ đi lại, mà còn là nơi diễn ra nhiều hoạt động thường nhật như uống trà, tụ họp trò chuyện, tiếp khách.
Những câu hỏi thường gặp về hiên nhà trong kiến trúc cổ truyền
Hiên nhà cổ có kích thước tiêu chuẩn không?
Thực tế, hiên nhà gỗ cổ truyền không có một kích thước tiêu chuẩn cố định, bởi mỗi ngôi nhà sẽ có cấu trúc, mục đích sử dụng và diện tích riêng biệt. Tuy nhiên, trong quá trình thi công, các đơn vị chuyên về nhà gỗ thường tính toán hiên theo tỷ lệ hài hòa với tổng thể mặt đứng. Thông thường, chiều sâu hiên dao động từ 1,5m đến 2,5m, đủ để tạo khoảng đệm che mưa nắng mà vẫn đảm bảo sự thoáng đãng.
Hiên nhà nên được làm từ vật liệu gì?
Để đảm bảo tính bền vững và đúng chất nhà gỗ cổ truyền, vật liệu làm hiên cần được lựa chọn cẩn thận, không chỉ về độ bền mà còn phải phù hợp với phong cách kiến trúc tổng thể.
- Gỗ làm cột và hệ mái: Gỗ lim Nam Phi, gỗ mít, gỗ xoan ta là các loại gỗ thường dùng cho cột quân và vì kèo hiên.
- Mái hiên: Thường lợp bằng ngói ta nung thủ công hoặc ngói mũi hài, giữ nhiệt tốt, tạo vẻ mộc mạc, cổ kính.
- Mặt hiên: Phổ biến nhất là lát gạch Bát Tràng, gạch đỏ, giúp thoát nước nhanh, chống trơn trượt và dễ thay thế khi vỡ.
Bao lâu nên bảo dưỡng hiên nhà gỗ cổ?
Hiên nhà là khu vực tiếp xúc trực tiếp với nắng, mưa và độ ẩm nên rất cần được bảo dưỡng định kỳ. Trung bình mỗi năm nên kiểm tra, vệ sinh mái hiên và cột hiên ít nhất một lần, đặc biệt là sau mùa mưa. Gia chủ cần quan sát kỹ các vị trí dễ ẩm thấp như chân cột, mộng nối, các viên ngói có dấu hiệu xô lệch hay vỡ.
Chi phí thi công hiên nhà gỗ cổ truyền là bao nhiêu?
Không thể đưa ra một con số cụ thể cho chi phí thi công hiên nhà, bởi mức đầu tư sẽ thay đổi theo quy mô công trình, chất liệu sử dụng và mức độ hoàn thiện. Thông thường, phần hiên chiếm một phần không nhỏ trong tổng giá trị thi công khung nhà gỗ, bởi đây là hạng mục yêu cầu cả kỹ thuật dựng kết cấu vì kèo, thi công cột chịu lực và xử lý mái ngói đúng quy chuẩn.
>> Xem thêm: Lắp nhà gỗ cần lưu ý những gì? Điều gia chủ cần biết
Tìm hiểu rõ hiên nhà là gì, gia chủ sẽ thấy đây không chỉ là nơi che mưa, chắn nắng, mà còn là một phần ký ức văn hóa gắn liền với sinh hoạt gia đình người Việt xưa.
Nếu quý vị đang có ý định xây dựng hoặc phục dựng một ngôi nhà gỗ cổ truyền chuẩn lối Bắc Bộ, việc thiết kế hiên nhà đúng kỹ thuật, hợp thẩm mỹ là điều không thể bỏ qua. Với kinh nghiệm nhiều năm trong thi công nhà gỗ kẻ truyền, Nhà gỗ Phúc Lộc sẵn sàng đồng hành cùng quý vị trên hành trình dựng nên một không gian sống chuẩn mực, bền đẹp, truyền thống.
Thông tin về kiến trúc Phúc Lộc
Hotline: 0936.247.222
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo những video hay về kiến trúc nhà cổ truyền
>Tham khảo những dự án thiết kế đẹp